Getty-afbeeldingenEen kogel kon haar niet tot zwijgen brengen, nu leent Malala Yousafzai haar stem aan de vrouwen van Afghanistan.
In slechts een paar jaar sinds de Taliban de controle over het land heroverden, zijn de vrouwenrechten zodanig uitgehold dat zelfs zingen verboden is.
Malala heeft een persoonlijke geschiedenis met de Taliban over de grens in Pakistan, nadat een schutter van de harde islamitische groepering haar neerschoot terwijl ze in een schoolbus zat.
De snelheid van de veranderingen in Afghanistan, zo niet de wreedheid, hebben Malala verrast, die sinds de bijna fatale schietpartij in 2012 campagne voert voor gelijkheid.
“Ik had nooit gedacht dat de rechten van vrouwen zo gemakkelijk in het gedrang zouden komen”, vertelt Malala aan BBC Asian Network.
“Veel meisjes bevinden zich in een zeer hopeloze, deprimerende situatie waarin ze geen uitweg meer zien”, zegt de 27-jarige Nobelprijswinnaar.
“De toekomst ziet er erg donker uit voor hen.”
In 2021 herwonnen de Taliban de macht in Afghanistan, twintig jaar nadat een door de VS geleide invasie hun regime ten val had gebracht als gevolg van de aanslagen van 11 september in New York.
In de drie en een half jaar sinds de westerse strijdkrachten het land verlieten, hebben ‘moraliteitswetten’ ertoe geleid dat vrouwen in Afghanistan tientallen rechten hebben verloren.
Een dresscode betekent dat ze volledig bedekt moeten zijn en strikte regels verbieden hen om zonder mannelijke begeleider te reizen of een man in de ogen te kijken, tenzij ze bloed- of huwelijksverwanten zijn.
“De beperkingen zijn zo extreem dat het voor niemand een betekenis heeft”, zegt Malala.
De Verenigde Naties (VN) zeggen dat de regels neerkomen op ‘gender-apartheid’ – een systeem waarin mensen te maken krijgen met economische en sociale discriminatie op basis van hun geslacht. Amnesty International wil erkend worden als misdaad onder het internationaal recht.
Maar de regels worden verdedigd door de Taliban, die beweren dat ze geaccepteerd worden in de Afghaanse samenleving en dat de internationale gemeenschap “islamitische wetten, tradities en de waarden van islamitische samenlevingen” moet respecteren.
AppleTV+“Vrouwen zijn alles kwijtgeraakt”, zegt Malala.
“Zij (de Taliban) weten dat je, als je de rechten van vrouwen wilt wegnemen, moet beginnen bij de basis, en dat is onderwijs.”
Dat zegt de VN sinds de overname ruim een miljoen meisjes in Afghanistan gaan niet naar school – ongeveer 80% – en in 2022 werden ongeveer 100.000 vrouwelijke studenten uitgesloten van hun universitaire opleidingen.
Er wordt ook melding gemaakt van een verband tussen het gebrek aan toegang tot onderwijs en een toename van kindhuwelijken en sterfgevallen tijdens zwangerschap en bevalling.
“Afghaanse vrouwen leven nu in zeer donkere tijden”, zegt Malala.
“Maar ze tonen weerstand.”
De in Pakistan geboren activist, die de jongste persoon ooit die een Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnenis uitvoerend producent van een aanstaande film, Bread & Roses, die de levens documenteert van drie Afghaanse vrouwen die onder het Taliban-regime leven.
De documentaire volgt Zahra, een tandarts die haar praktijk moet opgeven, activiste Taranom, die naar de grens vlucht, en overheidswerknemer Sharifa, die haar baan en haar onafhankelijkheid verliest.
Maar de film gaat niet alleen over de verhalen van drie vrouwen, zegt Malala.
“Het gaat over de twintig miljoen Afghaanse meisjes en vrouwen wier verhalen wellicht niet op onze schermen verschijnen.”
Bread & Roses werd geregisseerd door de Afghaanse filmmaker Sahra Mani en ook de Amerikaanse actrice Jennifer Lawrence werd als producer aan boord gehaald.
AppleTV+Sahra vertelt aan Asian Network dat het haar missie was “het verhaal te vertellen van een natie onder de dictatuur van de Taliban”.
“Hoe langzaam zijn alle rechten weggenomen.”
Sahra slaagde erin Afghanistan te ontvluchten nadat de door de VS gesteunde regering instortte na de terugtrekking van de troepen in augustus 2021.
Maar ze hield contact met vrouwen thuis, die video’s deelden die ze vervolgens verzamelde en archiveerde.
“Het was heel belangrijk om jonge, moderne, goed opgeleide vrouwen te vinden met talenten die ze wilden inzetten voor de samenleving”, zegt Sahra.
“Ze waren klaar om het land op te bouwen, maar nu moeten ze thuis zitten en bijna niets doen.”
Hoewel de film nog niet is uitgebracht, is Sahra van mening dat de situatie in Afghanistan al zodanig is verslechterd dat het onmogelijk zou zijn om deze te maken als ze er nu mee zou beginnen.
“In die tijd konden vrouwen nog demonstreren”, zegt ze.
“Tegenwoordig mogen vrouwen niet eens zingen… de situatie wordt steeds moeilijker.”
De beelden uit de eerste hand tonen de vrouwen tijdens protesten – ze lieten de camera’s draaien terwijl ze werden gearresteerd door de Taliban.
En Sahra zegt dat het project in de loop van de tijd alleen maar moeilijker werd naarmate meer van hun rechten werden weggenomen.
“We waren erg vereerd dat deze vrouwen ons vertrouwden om hun verhalen te delen”, zegt ze.
‘En het was heel belangrijk voor ons om hun veiligheid tot onze prioriteiten te maken.
“Maar toen ze op straat om hun rechten vroegen, was dat niet voor de documentaire.
“Het was voor hen, voor hun eigen leven, voor hun eigen vrijheid.”
AppleTV+Malala zegt dat voor vrouwen in Afghanistan “opstandigheid een enorme uitdaging is”.
“Ondanks al deze uitdagingen lopen ze de straat op en riskeren ze hun leven in de hoop op een betere wereld voor zichzelf.”
Alle drie de vrouwen in de film wonen niet langer in Afghanistan en Sahra en Malala hebben goede hoop dat de film het bewustzijn zal vergroten van wat de overgebleven vrouwen moeten doorstaan.
“Ze doen er alles aan om voor hun rechten te vechten en hun stem te verheffen”, zegt Malala.
‘Ze brengen zoveel in gevaar. Het is onze tijd om hun zusters en hun supporters te zijn.’
Malala hoopt ook dat de documentaire zal leiden tot meer internationale druk op de Taliban om de vrouwenrechten te herstellen.
“Ik was volledig geschokt toen ik de realiteit zag van de machtsovername door de Taliban”, zegt ze.
“We moeten ons echt afvragen wat voor soort systemen we hebben opgezet om de bescherming van vrouwen in Afghanistan, maar ook elders, te garanderen.”
Getty-afbeeldingenEn net zoals Bread & Roses over verhalen over verlies en onderdrukking gaat, gaat de film ook over veerkracht en hoop.
“We kunnen zoveel leren van de moed en moed van deze Afghaanse vrouwen”, zegt Malala.
“Als ze niet bang zijn, als ze de moed om op te komen tegen de Taliban niet verliezen, moeten we van ze leren en solidair met ze zijn.”
De titel zelf is geïnspireerd op een Afghaans gezegde.
“Brood is een symbool van vrijheid, het verdienen van een salaris en het onderhouden van het gezin”, zegt Sahra.
‘We hebben een gezegde in mijn taal dat degene die je brood heeft gegeven, degene is die je bestelt.
“Dus als je je brood vindt, betekent dat dat jij de baas over jezelf bent.”
Dat is precies de toekomst die ze hoopt te zien voor de vrouwen in Afghanistan, en op basis van wat ze heeft gezien, een toekomst die ze volgens haar uiteindelijk zullen bereiken.
“Vrouwen in Afghanistan blijven hun tactiek veranderen”, zegt ze.
“Ze blijven zoeken naar een nieuwe manier om terug te blijven vechten.”
Luister naar een uitgebreid interview met Malala en Sahra op BBC Asian Network News Presents om 23.00 uur op 18 november of kijk verder BBC-geluiden.
Bread & Roses wordt vanaf 22 november wereldwijd gestreamd op Apple TV+.
Aanvullende rapportage door Riyah Collins.
